"W mojej klasie jest dziewczyna, która mi dokucza i wyśmiewa. To trwa od dawna". Co zrobić? [Q&A]

Prześladowanie może dotknąć każdego – niezależnie od wyglądu, zachowania czy pochodzenia. Nikt nie zasługuje na złe traktowanie. Mówienie o swoich problemach to nie donosicielstwo ani słabość, lecz odwaga i mądrość. Dowiedz się, jak sięgać po pomoc.

Q: Co mogę zrobić, gdy w szkole ktoś mnie nęka? 

A: Wybierz dorosłe osoby, którym ufasz i możesz opowiedzieć o tym, co się dzieje. To mogą być rodzice, wychowawca lub inny nauczyciel, także nauczyciel wspomagający, psycholog lub pedagog szkolny, dyrektor. Możesz także:

- poprosić o wsparcie inną dorosłą osobę, np.: kogoś z rodziny, znajomych, trenera, druha, katechetę;

- zwrócić się do Biura Rzeczniczki Praw Dziecka;

- zadzwonić pod numer telefonu zaufania dzieci i młodzieży 116111 lub napisać wiadomość na stronie https://116111.pl. Tam również znajdziesz pomoc dyżurujących specjalistów;

- skorzystać ze strefy pomocy na stronie kampanii zwjr.pl.

Pamiętaj, że mówienie o swoich problemach nie jest donosicielstwem ani przejawem słabości. To dowód odwagi i mądrości. Sięgnij po pomoc. Jeśli nie dostaniesz odpowiedniego wsparcia, spróbuj jeszcze raz i nie rezygnuj z dbania o siebie. Z każdej trudnej sytuacji można znaleźć dobre wyjście. 

Q: Dlaczego spotyka mnie hejt? Co ze mną nie tak?

A: Tu nie chodzi o Ciebie. Przemoc pojawia się wtedy, gdy sprawca z jakiegoś powodu przyznaje sobie prawo do skrzywdzenia drugiej osoby, a otoczenie go nie powstrzymuje. Prześladowanie może dotknąć dowolną osobę, niezależnie od tego, jakim jest człowiekiem. Nikt nie zasługuje na złe traktowanie. Żadna cecha wyglądu, zachowania, pochodzenia, statusu – nie jest uzasadnieniem dla przemocy. 

Twoje prawa chronią Konstytucja RP i Konwencja o prawach dziecka. Nikt nie może cię poniżać, ograniczać Twojej wolności, naruszać nietykalności cielesnej. Należy Ci się ochrona przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Jeśli ktoś źle Cię traktuje - dorosły albo rówieśnik – powiedz o tym zaufanej dorosłej osobie i pozwól sobie pomóc. 

Q: W szkole nikt mnie nie bije, nie wyzywa głośno. Ale czuję się źle, wiem, że się ze mnie śmieją za moimi plecami, nie lubią mnie. Na przykład nie mam dostępu do klasowej grupy na komunikatorze. Czy to jest przemoc?

A: Tak, to przemoc relacyjna. Polega na tym, że jakaś osoba albo grupa osób jest wykluczana, ignorowana, pomijana, że krążą o niej plotki, krzywdzące i przykre komentarze. Mówi się o tym czasem: "przemoc w białych rękawiczkach", bo trudno ją udowodnić, ale to nie znaczy, że nie zostawia śladów. O przemocy relacyjnej, tak jak o każdej innej, trzeba rozmawiać z zaufanymi osobami. Klasa, w której ktoś jest źle traktowany, powinna dostać pomoc. Najpierw trzeba sprawdzić, dlaczego niektórzy uważają, że mogą się zachowywać przemocowo, dlaczego otoczenie nie reaguje i co można zrobić, żeby to zmienić. 

Q: W mojej klasie jest kilka osób, które uwzięły się na jednego kolegę. Szkoda mi go, ale boję się stanąć w jego obronie, bo mnie też zaczną prześladować. Co mogę zrobić?

A: Masz prawo zadbać o swoje bezpieczeństwo. Ale – z tego, co piszesz – czujesz, że koledze dzieje się krzywda i nie chcesz, żeby tak było. Możesz:

- opowiedzieć o problemie rodzicom, opiekunom, wychowawcy, szkolnemu psychologowi lub pedagogowi. Poproś, by nie ujawniali, że wiedzą o sprawie od Ciebie i powiedz, że oczekujesz pomocy w rozwiązaniu tego problemu;

- zadzwonić lub napisać do Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzeczniczki Praw Dziecka;

- nie popierać tego, co robią sprawcy przemocy. To znaczy – nie śmiać się z "żartów", nie przekazywać dalej wiadomości od nich;

- zgłaszać wszelkie przejawy hejtu w internecie do administratorów, robić i zachowywać w bezpiecznym miejscu screeny z hejterskimi treściami (mogą się przydać jako dowody; można je przekazać policji, ale nie wolno ich rozpowszechniać na własną rękę);

- okazywać wsparcie prześladowanemu koledze – czasami uśmiechnąć się do niego, spojrzeć z sympatią, pomóc w drobnej sprawie, pożyczyć zeszyt, poczekać na niego pod szkołą i porozmawiać, usiąść obok niego w czasie szkolnej wycieczki. Każdy taki drobny gest życzliwości pomaga tej osobie poczuć, że jest w porządku.

Q: Wiem, że pewna dziewczyna z mojej szkoły jest hejtowana. Ostatnio płakała. Nie wiem, co zrobić i czy mam jakoś zareagować. 

A: Warto reagować. To może dla tej osoby naprawdę dużo znaczyć i bardzo jej pomóc. Zastosuj zasady Pierwszej Pomocy dla Zdrowia Psychicznego: PPP. To trzy kroki: 1. Popatrz (zauważ, że coś się dzieje), 2. Posłuchaj (np. podejdź, zapytaj, jak ta osoba się czuje, zaproponuj chwilę rozmowy albo to, że posiedzisz z nią przez chwilę), 3. Połącz (powiedz: "Myślę, że potrzebujesz wsparcia, pomogę ci je znaleźć").

Pamiętaj, że to nie Ty masz wziąć na siebie problemy tej osoby, tylko pomóc jej się uspokoić, dać jej poczucie, że ktoś zauważa jej emocje, być obok i – w razie potrzeby – wezwać pomoc. Dobrym pomysłem jest np. pójście z tą osobą do szkolnego psychologa, pedagoga, wychowawcy lub innej dorosłej osoby. Możesz też zadzwonić do swoich rodziców, do kogoś bliskiego, na jeden z numerów pomocowych. Dokładne wskazówki znajdziesz na stronie www.helppp.pl

Q: W mojej klasie jest dziewczyna, która cięgle mi dokucza, wyśmiewa się z moich ubrań, przedrzeźnia mnie. Namawia też innych, żeby ze mną nie rozmawiali. To trwa od dawna. Ostatnio zagrodziła mi drogę z szatni i nie chciała mnie przepuścić. Chciałam ją ominąć, ale nie pozwalała i w końcu nie wytrzymałam i ją popchnęłam. Uderzyła się o wieszak, ma duży siniak i oskarża mnie o napaść. Wezwano moich rodziców, a rodzice tamtej dziewczyny chcą zgłosić na policję, że ją pobiłam. Co mogę zrobić?

A: Koniecznie opowiedz rodzicom o tym, jak sprawa wygląda z Twojej strony. Opisz przemocowe zachowania, które trwają od dawna. Jeśli czujesz się przytłoczona, poproś o wsparcie psychologa. Możesz skorzystać z pomocy psychologa lub pedagoga w szkole, porozmawiać z wychowawcą, zadzwonić lub napisać pod numer telefonu zaufania. 

Niestety przemoc relacyjną (np. wykluczanie z rozmów, plotki, wyśmiewanie za plecami) trudniej udowodnić niż przemoc fizyczną (popchnięcie, siniak po uderzeniu). Ważne, żeby nie było więcej sytuacji, w których użyjesz siły. Jednorazowe zdarzenie to nie jest to samo, co uporczywe nękanie.

W całej tej sytuacji konieczna jest pomoc dorosłych, którzy zajmą się problemem przemocy w klasie. Proś o to do skutku i pamiętaj, że masz prawo do wsparcia. 

Q: Czy muszę iść do pedagoga szkolnego, jeśli nie chcę?

A: W sytuacji, gdy doszło do sytuacji konfliktowej z udziałem ucznia (np. przemocowego zachowania) szkoła ma prawo podjąć działania wychowawcze i wyjaśniające, w tym wezwać na rozmowę z pedagogiem szkolnym lub psychologiem. W takim przypadku nie można odmówić udziału w rozmowie – jest to element obowiązkowego postępowania szkoły w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i łamania regulaminu/statutu szkoły.

Q: Czy dyrektor może wezwać moich rodziców bez mojej zgody?

A: Tak, dyrektor ma prawo skontaktować się z rodzicami w każdej sprawie dotyczącej ich dziecka, również bez zgody ucznia. Przepisy nakładają na rodziców obowiązek współpracy ze szkołą. Szkoła ma obowiązek i prawo informować rodziców o przebiegu nauki i zachowania dziecka oraz zapraszać ich na spotkania (nawet bez wcześniejszego zawiadomienia ucznia). Zgodnie z art. 68 ust. 6 Prawa oświatowego dyrektor ma zadanie współdziałać z rodzicami uczniów. Brak zgody ucznia na spotkanie dyrektora z rodzicami nie wstrzymuje tego spotkania.

Q: Czy szkoła ma prawo przeszukać mój plecak?

A: Nie. Żaden pracownik szkoły ani dyrektor nie może samodzielnie przeszukać Twoich rzeczy jak, np. plecaka, telefonu. Prawo przewiduje, że tylko organy ścigania mają uprawnienia do przeszukania osoby i jej rzeczy. Szkoła może zażądać, by dobrowolnie pokazać zawartość plecaka, ale nie może Cię do tego zmusić.

Q: Czy nauczyciel ma prawo zatrzymać mój telefon na cały dzień?

A: Nauczyciel nie ma ustawowej kompetencji do nieograniczonego przetrzymywania telefonu ucznia. Szkoła może ustanowić zakaz korzystania z telefonów podczas lekcji i uprawnienie nauczyciela do odebrania uczniowi telefonu na czas trwania zajęć lekcyjnych (np. na mocy statutu szkoły), ale trwałe zabranie i zatrzymanie telefonu np. na cały dzień wykracza poza normalne środki dyscyplinarne i naruszałoby prawo własności.

Opracowała: Joanna Szulc, psycholożka, ekspertka projektu MŁODE GŁOWY, Fundacji UNAWEZA oraz adw. Agnieszka Aleksandruk-Dutkiewicz (Naczelna Rada Adwokacka jest partnerem projektu MŁODE GŁOWY). Wejdź na www.mlodeglowy.pl i przeczytaj więcej treści pomocowych.

Gdzie szukać pomocy? Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich znajduje się w kryzysie psychicznym, nie jesteś sam_a. Możesz skorzystać z bezpłatnej i anonimowej pomocy. Więcej informacji o Pierwszej Pomocy dla Zdrowia Psychicznego znajdziesz na helppp.pl.

• Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym – 800 70 2222 (całodobowo)
• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111
• Telefon Zaufania dla Dorosłych – 116 123
• W sytuacji zagrożenia życia – numer alarmowy 112

"Ostatni dzwonek" akcja Wirtualnej Polski i projektu MŁODE GŁOWY przeciwko bullyingowi i przemocy rówieśniczej. Materiały edukacyjne i pomocowe znajdziesz na ostatnidzwonek.wp.pl.